Του Σπύρου Α. Ασπιώτη
Χειρουργού- Ουρολόγου-Ανδρολόγου
Με τον όρο κιρσοκήλη εννοούμε την ελικοειδή διάταση των φλεβών του όρχεως, λόγω παλινδρόμησης του φλεβικού αίματος στην έσω σπερματική φλέβα. Ουσιαστικά πρόκειται για φλεβική ανεπάρκεια (μία κατάσταση παρόμοια όπως οι κιρσοί στα πόδια)
Η επίπτωσή της στο γενικό πληθυσμό κυμαίνεται στο 10-15%, ενώ στους υπογόνιμους άνδρες το ποσοστό ανέρχεται στο 20% - 40% περίπου. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων η κιρσoκήλη εμφανίζεται αριστερά (90%)  και μόνο 2% δεξιά , γεγονός που οφείλεται σε ανατομικούς λόγους.
Κλινική εικόνα - Διάγνωση
Η κιρσοκήλη εμφανίζεται κλινικά ως μια μαλακή μάζα που βρίσκεται πάνω από τον αντίστοιχο όρχι με ασαφή όρια. Χαρακτηριστικό της είναι ό,τι το μέγεθός της μειώνεται όταν ο ασθενής είναι ξαπλωμένος (χαμηλή ενδοκοιλιακή πίεση), ενώ αντίθετα αυξάνεται σε όρθια θέση και γενικά όταν αυξάνεται η ενδοκοιλιακή πίεση (χειρισμός Valsalva), όπως στην άσκηση και στο βήχα. 
Η τελική διάγνωση της κιρσοκήλης γίνεται με έγχρωμο υπερηχογραφικό έλεγχο (Triplex).
Η ταξινόμηση της κιρσοκήλης είναι χρήσιμη για την κλινική πράξη και είναι η παρακάτω:
 Υποκλινική: Δεν είναι ορατή, ούτε στην ηρεμία ούτε στην αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης, αλλά διαγιγνώσκεται με τον υπερηχογραφικό έλεγχο ως τυχαίο εύρημα.
    1ου βαθμού: Είναι ψηλαφητή στην αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης αλλά όχι στην ηρεμία.
    2ου βαθμού: Είναι ψηλαφητή στην ηρεμία, αλλά δεν είναι ορατή.
    3ου βαθμού: Είναι ορατή στην ηρεμία.
Συμπτώματα 
Ανάλογα με το μέγεθός της , μπορεί να προκαλέσει αίσθημα βάρους-δυσφορίας στον ασθενή.
Μπορεί να επηρεάσει την ομαλή ανάπτυξη του σύστοιχου όρχι.
Μπορεί να επηρεάσει την σπερματογένεση και κατ΄επέκταση τη γονιμότητα.
Ο ακριβής μηχανισμός με τον οποίο η κιρσοκήλη επηρεάζει τη σπερματογένεση δεν έχει ακόμα διευκρινιστεί. Επικρατέστερες θεωρίες είναι οι εξής: 
(α) την αύξηση της θερμοκρασίας των όρχεων λόγω της φλεβικής στάσης, (φυσιολογικά, η θερμόσία του όρχεως είναι κατά 2-4° χαμηλότερη απο τη θερμοκρασία του ορθού)
(β) την παλίνδρομη του αίματος από την αριστερή νεφρική φλέβα προς τη σύστοιχη έσω σπερματική, με αποτέλεσμα οξικοί μεταβολίτες της νεφρικής και επινεφριδιακής λειτουργίας (κυρίως κατεχολαμίνες και προσταλανδίνες) να μεταφέρονται στον αριστερό και στο δεξι όρχι (λόγω της φλεβικής επικοινωνίας ανάμεσα στα δύο ημιόσχεα). 
(γ) την αύξηση της ενδοορχικής πίεσης από τη χρόνια φλεβική στάση με αποτέλεσμα διαταραχή της ορχικής μικροκυκλοφορίας. 
(δ) μεταβολές στον άξονα υποθάλαμος - υπόφυση - γονάδες που χαρακτηρίζονται από αυξημένη γοναδοτροπική απάντηση στην GnRH με μείωση της σύνθεσης των ανδρογόνων. 
(ε) την ιστική υποξία λόγω φλεβικής στάσης.
Πρέπει να την αντιμετωπίσω;
Λόγω της πιθανής πρόκλησης βλάβης στον όρχι η αντιμετώπισή της συστήνεται στις εξής περιπτώσεις:
Σε παιδιά  όπου διαπιστώνεται υπερηχογραφικά  καθυστέρηση της ανάπτυξης του όρχι.
Σε υπογόνιμους άντρες με διαταραχές στο σπερμοδιάγραμμα και χωρίς κάποια άλλη αιτία υπογονιμότητος.
Η υποκλινική κιρσοκήλη δεν θα πρέπει να χειρουργείται
Θεραπεία 
Η θεραπεία της κιρσκοκήλης είναι χειρουργική και συνίσταται στην απολίνωση της σπερματικής φλέβας.
Τα τελευταία χρόνια η τάση είναι προς την  μικροχειρουργική αντιμετώπισή της. Το αποτέλεσμα της εγχείρησης πρέπει να ελέγχεται μετά από 6-9 μήνες για να έχουν δημιουργηθεί οι νέες γενιές σπερματοζωαρίων. Το ποσοστό βελτίωσης της ποιότητας του σπέρματος μετεγχειρητικά ανέρχεται σε 60-70%. 
Εναλλακτικά μπορεί να γίνει και εμβολισμός των σπερματικών φλεβών  με έγχυση σκληρυντικών ουσιών, με μειονέκτημα της συγκεκριμένης μεθόδου το υψηλό ποσοστό υποτροπών.
Σπύρος Α. Ασπιώτης
Ιδιώτης Χειρουργός Ουρολόγος - Ανδρολόγος Κέρκυρα